Markelo (in het Twents “Maarkel”) is onderdeel van de gemeente Hof van Twente. Voor de gemeentelijke herindeling van 1 januari 2001 vormde het de gelijknamige gemeente Markelo. De naam Markelo betekent bos (“lo”) dat een afscheiding of grens (“mark”) aangeeft. Het is de meest westelijke plaats in Twente, tegen de grens met Gelderland.
Ten westen van het dorp ligt de Markeloseberg of Markelerberg, op de top waarvan zich het Provinciaal Verzetsmonument Overijssel 1940-1945 bevindt.
In 756 predikte Lebuines, met raad en daad bijgestaan door Marcellinus, hier op de Markeloseberg in een volksvergadering der Saksers, het Christendom. (er zijn latere geschriften waaruit men kan opmaken dat dit is gebeurd in Merckel in Westfalen).
In de landbrief van 1365 staat vermeld dal elke nieuwe Bisschop van Utrecht naar de Markeloseberg moest komen om daar ingehuldigd te worden als landsheer over Twente.
Op de Dingspelerberg, nabij de Markeloseberg, bevond zich vroeger een zogenaamde “dingplaats” waar recht werd gesproken “in enen gehegenden heymale”. Deze dingplaats is in 1989 herbouwd en doet nu dienst als een trouwlocatie in de openlucht.
Op een zuidelijk van het dorp gelegen heuvel, genaamd De Hulpe, moet in vroeger tijden een kapel met daarin een wonderdadig Mariabeeld getiteld ‘Onze [Lieve] Vrouwe ter Hulpe’ hebben gestaan. Deze kapel is in 2008 herbouwd.
Rond het dorp Markelo vindt men, naast bovengenoemde, meerdere heuvels, zoals de Herikerberg, de Friezenberg, de Kattenberg enz. Markelo is dan ook alom bekend als het vijfheuvelendorp. In het gemeentewapen vindt men de hierboven aangehaalde facetten van de Markelose geschiedenis terug: De vijf heuvelen, de Dingplaats en de Bisschopsmijter.
Ongeveer vijf kilometer ten westen van het dorp staat een 156 meter hoge televisietoren. Een miniatuurversie van deze toren staat in Madurodam in Den Haag. In 2007 is de toren ingekort nadat het analoge televisiesignaal uit de lucht is gehaald.
In de middeleeuwen vormde het dorp Markelo het centrum van het gelijknamige kerspel (bestaande uit Markelo, Stokkum, Herike en Diepenheim), met in het centrum de parochiekerk H. Martinus. In 1224 werd het latere stadje Diepenheim kerkelijk van Markelo afgescheiden en een zelfstandige parochie. Voor de opkomst van het protestantisme, dat in Markelo verplicht opgelegd werd door de grote invloed van de adel en de Overijsselse Classis te Deventer (die predikanten zond om de bevolking te protestantiseren), was Markelo een belangrijk (katholiek) bedevaartsoord.
Sinds de vijftiende eeuw maakte het kerspel Markelo deel uit van het richterambt Kedingen.
In 1811 werden het kerspel Markelo, de buurschap Kerspel Goor en de stad Goor samengevoegd tot de gemeente Goor.
Op 1 juli 1818 werd Markelo, samen met Elsen dat van Rijssen werd overgenomen en het gebied tussen Schipbeek en Bolksbeek dat van Verwolde werd overgenomen, minus een groot deel van het Westerflier dat naar Diepenheim overging, een zelfstandige gemeente tot het op 1 januari 2001 deel ging uitmaken van de gemeente Hof van Twente. Onder de gemeente Markelo hoorden onder meer de buurtschappen Elsen, Elsenerbroek, Herike, Stokkum, Markelosebroek, Kerspel Goor, Pothoek en Achterhoek.
Beschrijving geschiedenis Markelo.
Op de hiernaast opgesomde pagina’s zal de geschiedenis van Markelo nader gedetailleerd worden weergegeven. Deels zijn het publicaties van de Stichting Heemkunde Markelo, welke gebaseerd zijn op velerlei bronnen. Anderzijds zijn het de originele bronnen zelf die zullen worden weergegeven. Klik op een van nevenstaande links om meer te leren over de geschiedenis van Markelo.